TÜRK MÜZİĞİ SÖZLÜĞÜ
Obua
Ağızlık kısmında kamış olan tahta nefesli bir çalgı. Kavrak ismi verilen kısımda sesleri çıkarmaya yarayan delikler ve deliklerin üzerinde onları açıp kapamaya yarayan hareketli metal bir mekanizma vardır. Çağdaş Türk müziğinin en rağbet gören çalgılarından biridir.
Oda müziği
Oda müziği, oda orkestrası gibi tabirlerde kullanılan bu kelime, Avrupa'nın çoksesli müzik kültüründe, soyluların himayesinde ve onların saraylarının odalarının müzik yapılan önemli yerler olması sebebiyle terminolojiye girmiştir. 2'den en fazla 15'e kadar sayıda çalgının bir arada yaptıkları müzik. Bu orkestralar genellikle aynı türden (yaylı çalgılar, üflemeli çalgılar) çalgılardan ya da her bir türden en fazla 2-4 adet çalgıdan oluşmaktadır. Ayrıca "dönem müziği oda orkestraları" da mevcuttur ki bunlar, hangi dönemin çalgılarından oluşuyorsa, o döneme ait müzikleri seslendirirler. Cumhuriyet dönemi itibarı ile Türk besteciler de oda müziği niteliğinde eserler yazmışlardır.
Okşama
Bir kişinin güzel özelliklerini ortaya çıkarmak için söylenen sözleri ifade eden terim ki, bu terimle gelinlik kızlar, çocuklar, dinî kişilikler vs. övülür. Bu şekilde ortaya çıkan ürünlerin müzikal karakterinde de zarif, duygusal, naif bir yapı vardır.
Oktav
Sekizli aralık. Örneğin, kalın do'dan, onun 8 ses yukarısındaki ince do'ya kadar olan mesafe bir oktavdır. Bkz. Sekizli.
Olabildiğince bağlı
Notaların mümkün olduğunca bağlı çalınması ve söylenmesini öngören komut. Legatissimo (it.).
Olabildiğince güçlü
Batı müziği notalarında kısaca fff şeklinde gösterilen nüans. Fortissimo (it.).
Olmaksızın
Temposuz. Örn: Senza temp. Senza (it.).
Onaltılık nota
İki çengelli nota. Değeri, dörtlük notanın dörtte birine eşittir.
Onikitelli
Bağlama ailesinde az görülen dört grup telli olmasıyla öne çıkan büyük boy halk çalgısı. Her grupta üç sıra tel olmak üzere on iki teli olmasından hareketle bu isim verilmiştir. Yörelere göre bu çalgıya meydan sazı, divan sazı, çöğür gibi isimler verilmektedir.
Oniki ton sistemi
Bir oktav içinde birbirine eşit aralıklarla varolan 12 aralıktan oluşan sistem. Tampere sistem.
Opera
Orkestranın eşliğindeki ses sanatçılarının sergilediği müzikli sahne eseri. Bu sanatçılar, operanın metnini şan tekniği ile seslendirirler, diğer yandan bu metinde üzerilerine biçilen rolü adeta tiyatro oyuncusu gibi canlandırırlar. Batı müziği türünde eserler veren Türk bestecileri de operalar bestelemişlerdir. Örneğin, Ahmed Adnan Saygun'un "Özsoy" Operası (1934).
Operet
İçerisinde hem dansı hem şarkıları hem de tiyatroyu barındıran müzikli sahne oyunu. Operadan daha kısa ve daha az ciddi konularda yazılır. Türk bestecilerin de bu türde eserler verdiği bilinmektedir. Örneğin, Cemal Reşid Rey'in "Lüküs Hayat" Opereti (1933).
Opus
Bestecilerin eserlerine verdikleri numara. Eserlerin başına, eğer besteci bu şekilde numaralandırdıysa kısaca Op. şeklinde yazılır.
Oratoryo
Konuları tasavvufî olan sahne müziklerine verilen isim. Türkçe yazılmış en ünlü oratoryo Ahmed Adnan Saygun'un "Yunus Emre" Oratoryosu'dur (1942).
Orkestra
Birçok çalgıdan oluşan büyük topluluk. Yunanca bir kelime olmakla birlikte eski Yunan tiyatrosunda sahne ile seyirciler arasında kalan ve müzik icrâsına ayrılan yerdir. Daha sonraları operada, çalgı topluluğu buna benzer bir yerde bulunduğu için bu isim kullanılmaya başlanmıştır. İçerisindeki sazların sayısına ve türüne göre çeşitli gruplara ayrılmaktadır.
Orta/yarı
Orta derecede kuvvetli. Mezzo (it.). Örn.: Mezzo forte.
Orta aksak
Klâsik Türk müziğinde küçük usûl. Aksak usûlünün özel bir çeşidi olup mertebe olarak Ağır Aksak gibi 9/4'lük olarak yazılır fakat Ağır Aksak'tan biraz daha yürüktür.
Orta derecede güçlü
Nota üzerinde kısaca mf şeklinde gösterilen nüans. Mezzoforte (it.).
Orta derecede hafif
Nota üzerinde kısaca mp şeklinde gösterilen nüans. Mezzopiano (it.).
Orta hareketlilikte
Müziğin temposunun orta bir hareketlilikte sürmesini öngören terim. Moderato (it.).
Orta hızlılıkta
Orta tempoda, orta hızlılıkta. Giusto, Moderato (it.).
Osmanlı Bozuğu
Osmanlı Divanisi
Kuzey Doğu Anadolu âşık müziğinde kullanılan bir makama verilen isim. Bir tür divan biçiminde söylenen kalıp ezgi.
Oturak havası
Çeşitli yörelerde "Oturak" adı verilen eğlence toplantılarında çalınan özel repertuara verilen isim. Bilhassa Orta Anadolu'nun oturak havaları çok meşhurdur.
Otuzikilik nota
Üç çengelli nota. Bir dörtlük notanın sekizde biri değerindedir.
Ova Garibi
Âşık Garib'in şiirleriyle okunan uzun havalara Orta Karadeniz Bölgesinde verilen isim.
Oyalama
Eğlendirici nitelikteki ara müziği. Potpuri ile aynı anlamda kullanıldığı da görülür. Genellikle oda müziğinde bir çalgı topluluğu ya da solo çalgıcılar için yazılır ve birkaç parçadan oluşur. Divertimento.
Oynak
1. Oynak, kıvrak ve şuh bir havada icrâyı öngören nüans terimi. Lesto (it.).
2. Klâsik Türk müziğinde 9 süreli küçük usûl. Semâî ile Yürük Semâî usûlünün birleşmesiyle meydana getirilmiştir. 9/4'lük mertebesine "Ağır oynak" denir. Türkü, şarkı, ilâhî ve oyun havalarında kullanılmıştır.
Oyun (=Dans)
Müzik eşliğinde yapılan bedensel ritmik hareketlerin tümüne verilen isim. Halk arasında halay, bar, zeybek, horon gibi bu türden oyunların yanında; fincan oyunu, körebe oyunu gibi müzikli bedensel hareketleri içermeyen oyun türleri de vardır.
Oyun havası
1. Anadolu'nun hemen tamamında halk oyunlarına eşlik eden müzikler için kullanılan terim. Oyun havaları iki şekilde karşımıza çıkmaktadır: Sözlü oyun havaları, sözsüz oyun havaları. Bunlara türkülü ve türküsüz oyun havaları da denilmektedir. Ayrıca dini ve din dışı nitelik taşıyan oyun havaları bulunduğu gibi, kadınların ve erkeklerin oynadıkları ayrı oyunlardan hareketle de bazı tasnifler yapılabilir. Bkz. Halay, Bar, Zeybek, Horon vd.
2. Klâsik Türk müziğinde bir çalgı müziği biçimi. Belirli bir formu olmamakla birlikte, genel anlamda oyuna (dansa) eşlik eden her tür müzik eseri oyun havası olarak nitelendirilebilmektedir.
Ozan
Âşık, halk şairi. Çoğu kez elindeki sazı ile kendisinin veya başkalarının şiirlerini söyleyen yerel şair ve müzisyenlere verilen isim.
Ozanlama
Ozan/Âşık tarzı çalıp söylemeye verilen isim. Ozanlama aynı zamanda tarihsel manasıyla uzun hava söylemenin de karşılığı olan bir terimdir.
Öfkeli
Müziğin öfkeli ve korkutucu bir ifade ile icrâsını öngören nüans terimi. Furioso, Sdegno (it.).
Ölçü
Bir ezgiyi ya da ritm kalıbını müzik değerlerine (zamanlara) bölmek için kullanılan sistem. Ezgi ya da ritm, dizek (porte) üzerinde "ölçü çizgisi" yardımı ile bölünür.
Ölçüde
Ölçü içerisinde.
Ötkün
İyi ve kuvvetli ses veren çalgılara verilen isim.
Ötüm
Ses çıkarma yeteneği ve gücü olan.
Ötümlü
Sesin güçlü olduğunu ve kaliteli çıktığını ifade eden bir terim.
Özgür(ce)
Özgürce uygulanan nüanslar ya da diğer müzik terimleri. Libero (it.).
Özön
Bkz. Kılavuz Motif.