Besteci Arşak Çömlekçiyan
KLASİK TÜRK MÜZİĞİ

Gayri Müslim Besteci ve İcracılar

İslamiyet'ten sonraki dönemde Türk müziğinin en gelişkin dönemi yaşanmıştır. Osmanlı imparatorluğu bünyesinde yaşayan her türlü halk imparatorluğun dominant kültür olan Türk müziği kültürüne katkıda bulunmuştur. Müslüman olan tebaanın etnik kökenleri sistem içinde hiçbir farklı algılamaya sebep olmadığından, ancak gayr-i Müslimler bu kültürel farklılık içinde değerlendirilmekte idi. Bu topluluklar çoğu kez askerlik hizmetinde bulunmadığından, ticaret, sanat alanlarında daha aktif olabilmişlerdir. Özellikle mimari, el sanatları ve müzik alanında şaheser düzeyinde eser veren bu topluluk üyelerinin imparatorluk bünyesindeki kültür ortamına sıkı sıkıya bağlı oldukları da ayrı bir vakıadır.

Burada adı geçen kültür ortamı ?müzik bağlamında- hiç kuşkusuz Türk müziğidir. Zira imparatorluk içinde bulunan milletlerin dinen ve dil bakımından faklılık göstermelerine karşın, müziğin dilinde ortak paydanın yakalandığı muhakkaktır. Makam geleneğinin en önemli örneklerinin yer aldığı Türk müziği ses sistemi ile örülmüş şarkıların gayr-ı müslümler tarafından aynı duygu bütünlüğünde bestelenmiş olması ortak kültür paydasında buluşulmasından başka bir şey değildir.

Gayr-i Müslim toplulukların etnik farklılaşması da hayli ilginçlikler gösterir. Ermeniler, Rumlar ve Yahudiler bu etnik yapılanmanın nüfus olarak en üstünde bulunmaktadırlar. Bu üç gruptan da üst düzeyde sanatkarlar yetişmiştir. İcracılık alanında o kadar olamasa da bestecilik alanında şaheserler ortaya koyan kişiler vardır. Bu geleneğin Cumhuriyet döneminde de aynen devam ettiğini görüyoruz. Türk müziği üslup ve anlayışıyla eser veren çok sayıda sanatçı bugün de Türk müziği çalışmalarını sürdürmektedir.

AGOPOS ALYANAKYAN AĞYAZAR KARABETYAN AKYÜZ ALEKSAN AĞA ALİ UFKİ ANDON (BATRİK KİRYAZİS) ANGELİ ARİSTAKES HİSARLIYAN ARİSTAKES ŞALCIYAN (ARİS HOVANNESYAN) ARON HAMON ARŞAK EFENDİ ÇÖMLEKÇİYAN ASADUR AĞA ASDİK AĞA (ASADUR HAMAMCIYAN) BACANOS (ALEKO) BACANOS (YORGO) BAĞDASAR AĞA (EKMEKÇİ) BEDROS AĞA (ÇÖMLEKÇİYAN) BİMEN ŞEN (DERGAZARYAN) BOGOS HAMAMCIYAN (ASDİKZâDE) CALLİSTO GUATELLİ CANDAN (KAANûNî ARTAKİ) CİVAN AĞA (LATVACI ZİVANİS) CORCİ DAVİD BEHAR DİKRAN GARBİS EFENDİ GİUSEPPE DONİZETTİ GÜLBENKYAN HAÇARSUM EFENDİ HAHAM ŞEMOİL MENDİL HAMPARSUM LİMONCUYAN HAYİM ALAZRAKİ HIRANT KENKÜLYAN EMRE (UDî HIRANT) HRİSTO EFENDİ (HRİSTâKİ KİRYAZİS) İLYA İSAK ALGAZİ (İSAK EL GAZİ, HâNENDE HOCA) İSAK BARİKî İSAK TANBûRî ( FRESKO ROMANO ) İSAK VARON İSTAVRİ AĞA İSTEPAN GEDİK KANTEMİROĞLU KARABET AĞA (HâNENDE HACI) KARAKİN EFENDİ KARNİK GARMİRYAN KEMâNî ANDON KİRKOR BERBERYAN KİRKOR CİĞERCİOĞLU KİRKOR ÇULHAYAN KİRKOR KAHYAYAN KİRKOR MEHTERYAN LAURETTE ROSETTE LAVTACI HRİSTO LEVON HANCIYAN MANOL AĞA MARKAR AĞA MARKO ÇOKLAKOĞLU MERKEL MISIRLI İBRAHİM EFENDİ MİHRAN MİHRAN KAVUKCİYAN MİHRAN KERESTECİYAN MİSAK AĞA MUSI (HAHAM MUŞE FAO) NİKOGOS AĞA (NİKOGOS TAŞCIYAN) NİKOĞOS AĞA NİKOĞOS AĞA - MELKOLYAN NİŞAN AĞA NUBAR EFENDİ NUBAR TEKYAY ONNİK AĞA (HâNENDE SARI) OSEP EBEYAN (HâNENDE ÜSKÜDARLI HOSEP EFENDİ) OSKİYAM OVRİK KAZASYAN OVRİK KAZASYAN SAHAK HOCASAR SANTO ŞİKARİ SELİM EFENDİ SELVELLİ SERKİS EFENDİ (NURLUYAN) SERKİS EFENDİ (UDî BÜYÜK SERKİS) SERKİS EFENDİ KILIÇYAN SEROVPE EFENDİ ŞİNORK TATYOS EFENDİ (TATEOS ENKSERCİYAN) TODORAKİ AĞA TONİ D. GÖRÖG VASİLAKİ VİTALİ EFENDİ VİTTORİO RADEGLİA YANİ YERVANT APRAHAM KAPRİEL EBEYAN YORGAKİ EFENDİ (ŞîVELİOĞLU KEMâNî YORGİ) YORGİ EFENDİ ZAFİRAKİ EFENDİ ZAHARYA (KÜRKÇÜ MİR CEMİL) ZERVEN EFENDİ